Man wasn't made to live forever

Met haar rug leunde Nadya tegen de stoffen bank, haar dunne gebruinde benen had ze opgetrokken. Haar blik rustte op het opengeslagen boek dat ze tegen haar bovenbenen had gelegd, maar echt lezen deed ze niet. Sombere piano klanken vulde de kamer. Aan de manier waarop vader speelde kon ze merken dat hij zich zorgen maakte; zijn rug had hij ietsjes gebogen en zijn vingers bewogen onrustig over de toetsen. Alsof ze niet precies wisten waar ze heen moesten. Nadya’s blik gleed van de rug van haar vader naar het raam. Boven de stad hing een dikke grijze wolk, een wolk die er al dagen hing ook al had het al tijden niet geregend. Een wolk die vertelde waarom er zo’n gespannen sfeer hing. Een wolk die je er aan herinnerde dat het nog niet over was, ook al was het stil. Met haar hand begon Nadya onrustig aan één van de roze strikjes te frunniken die moeder vanochtend aan de uiteinden van mijn vlechtjes had gebonden. Alsof ze dacht dat als ze er maar normaal uitzagen, alles zou blijven zoals het was. Of betergezegd, zoals het was geweest.

Iets meer dan een week geleden was de eerste bom gevallen en sindsdien was alles anders. Er hing een spanning die niet met woorden te omschrijven was. Een spanning die er voor zorgde dat Nadya de hele tijd op haar tenen door het huis liep, alsof ze bang was dat er een bom zou ontploffen als ze te veel geluid zou maken. Moeder kwam de kamer binnen lopen, op haar voorhoofd glinsterde een dun laagje zweet. Het was buiten bijna 30 graden en binnen nog zeker vijf graden warmer. De airconditioner deed het al dagen niet meer, volgens vader waren er tijdens de bombardementen elektriciteitskabels gescheurd. “I’m going to go to the supermarket, do you want to come with me Nadya?” Vragend keek moeder naar Nadya, die onmiddellijk overeind gesprongen was. Het was dagen geleden dat ze voor het laatst buiten was geweest en het stil zitten dreef haar zo langzamerhand tot waanzin. “Kira, I would rather have that you would go alone. It’s not safe out there.” zei Nidhug wiens vingers stil op de toetsen van de piano waren blijven liggen. Op zijn vermoeide gezicht, was een bezorgde frons verschenen. “I really want to go daddy!” Smekend keek Nadya naar vader, haar boek had ze op de koffietafel gelegd. “Sweetie, it’s really dangerous outside. We can play a game if you want? Do you want to play Monopoly?” Vader kwam overeind van de piano kruk, liep naar de kast waarin de spelletjes lagen op geboren. “No, I want to go outside.” Koppig keek Nadya haar vader aan, haar kleine handjes had ze tot vuisten gebald. Waarom begreep vader niet dat ze naar buiten wilde? Dat het stil zitten haar zenuwachtig maakte? “It’s not that far Nidhug. Nadya is a big girl, we’ll be alright.” Schoot moeder haar te hulp, met haar hand streek ze langs haar bezweette voorhoofd. “Please daddy!” Jengelde Nadya, alsof ze een vierjarige kleuter was in plaats van een elfjarige. Een zucht schoof over vaders lippen, met zijn hand ging hij door zijn warrige blonde haren. “Alright, but please be careful. I can’t lose you two, okay?” zei hij, waarna hij naar Nadya toe liep en haar een knuffel gaf. Nadya drukte haar hoofd zachtjes tegen de stof van haar vaders shirt, sloot voor een moment haar ogen. Met zijn hand aaide vader zachtjes over haar hoofd, waarna hij haar los liet en naar zijn vrouw toe liep. Stilletjes keek Nadya toe hoe Nidhug een kus op Kira’s lippen drukte en haar zachtjes in toe fluisterde in het Noors.

De zware, warme lucht viel als een deken over hen heen. Kira greep Nadya’s hand vast, trok haar wat dichter naar zich toe. Het had iets spookachtigs; de lege straten, de dichtgetrokken gordijnen, de donkere lucht. Nerveus schoten Nadya’s ogen heen en weer, opzoek naar een teken van leven. Opzoek naar iets wat haar hoop zou geven, maar er was niets. Het was doodstil, zo stil dat ze haar eigen hart in haar oren kon horen kloppen. De stilte joeg haar angst aan, maar lang niet zo vee als het geluid dat die stilte uiteindelijk onderbrak. Het zware gedonder van een bomenwerper, gevolgd door het schelle geluid van het luchtalarm. Nog voor ze iets konden doen, nog voor ze hun benen in beweging konden brengen sloeg de eerste bom in. De grond trilde. Zonder er over na te denken begonnen ze te rennen, weg van de inslag. Weg van de plek waarvan ze zich pas later zouden realiseren dat het hun straat was geweest.

Moeder sleurde haar mee in de richting van een huis, begon als een bezetene op de deur te bonken. Haar schelle stem had iets wanhopigs. Angstig hield Nadya haar hand vast, haar heldere blauwe ogen hadden zich met tranen gevuld. De stilte die er eerder tussen de huizen had gehangen was verdwenen. Het geschreeuw van de soldaten die door de straten renden, werd overstemd door het snerpende geluid van het luchtalarm. Nadya keek naar hen. Naar hun verwrongen gezichten en naar de wapens die ze in hun handen droegen. “поспішати” siste moeder, die haar – zonder op een reactie te wachten – mee sleurde in de richting van het volgende huis. Om ook daar weer zo hard als ze kon op de deur te bonken. Schreeuwend, smeekte ze of ze naar binnen mochten. Weer klonk het gedonder van de bomenwerper, gevolgd door een hoog gefluit. Een gefluit dat de haartjes op Nadya’s arm recht overeind deden staan. De inslag was dichterbij, de klap sloeg Nadya bijna van haar voeten. Angstig dook ze in elkaar. Haar armen sloeg ze over haar hoofd, alsof ze zich op die manier zou kunnen beschermen. Moeder begon harder te schreeuwen, bonkten nu met haar beide vuisten op de deur. De lucht vulden zich met rook. Met geschreeuw. Met het gefluit van een derde bom.

Met haar dunne bennen opgetrokken, zat Nadya tegen de restanten van één van de muren die ooit tot haar balletschool had behoord. Haar kin rustte tegen haar knieën. Haar wangeren waren ingevallen en haar eens helder blauwe ogen stonden dof. Gisteren vlak voor ze weg was gegaan, had moeder één lange vlecht in haar vettige haren gebonden waaruit onderhand al weer enkele plukken waren ontsnapt. Haar jurkje, dat ooit een zachte blauwe kleur had gehad, was grauw van het stof en her en der zat een schuur waardoor haar al even vieze huid zichtbaar was. Het was al bijna een maand geleden dat ze zich voor het laatst echt goed had kunnen wassen. Sinds hun huis was weg gevaagd tijdens één van de vele bombardementen, die Kiev wekenlang in hun greep hadden gehouden, hadden moeder en zij door de stad gezworven. Zo nu en dan hadden ze bij kennissen kunnen verblijven, maar meestal hadden ze geslapen in wat er nog over was van haar balletschool. Het dak van één van de kleedkamers, was haast onaangetast gebleven en bood overdag beschutting tegen de felle zon. Wanneer de avond klok was in gegaan, ontnam het hen enigszins uit het zicht van langs marcherende Duitse soldaten.

Stilletjes keek Nadya naar de verlaten weg, waar nog geen uur geleden honderden mensen over heen hadden gestrompeld. Voortgedreven door Duitse soldaten die hun wapens dreigend in de aanslag hielden en niet beschroomd waren er zo nu en dan een klap mee uit te delen. Het leek hen niet uit te maken wie ze een klap gaven. Een oude man die nauwelijks op zijn benen kon staan. Een jonge vrouw die een baby tegen zich aan gedrukt hield en een jengelede peuter mee trok. Het as alsof de soldaten niet meer zagen dat het mensen waren. Alsof al hun menselijkheid werd afgenomen door wie ze waren: Joden. Stuk voor stuk hadden ze een gelige ster op hun borst gehad met daarop: Ost. Toen een aantal van haar klasgenootjes voor het eerst met zo’n ster op hun kleren genaaid naar school waren gekomen, had Nadya haar ouders bestookt met vragen. Waarom moesten sommige kinderen zo’n ster dragen? Waarom mochten zij niet meer in het zwembad komen? Waarom werden ze uitgescholden op school? Waarom werden er op straat mensen met zo’n ster in elkaar geslagen? Haar ouders hadden haar vragen genegeerd, hadden ze weg gewuifd door te zeggen dat het moeilijk was. Dat die mensen niet anders waren, maar dat sommige mensen van mening waren dat dat wel zo was. Nadya had niet begrepen, net als ze nu niet begreep waarom al die Joden naar Babyn Jar werden gedreven. Het ravijn dat net buiten de stad lag. Natuurlijk, had ze er over horen praten. Moeder dacht dat als ze op een gedempte toon in het Oekraïens of Russisch met mensen sprak, Nadya niets zou horen maar ze kreeg wel degelijk wat mee. Bloedbad, honderden Joden, executies, een massa graf; steeds weer had ze die woorden horen vallen en elke keer was de uitdrukking op haar gezicht donkerder geworden.

Gisteren avond hadden moeder en zij tegen elkaar aan naar de sterrenhemel gekeken. Sinds de Duitsers de stad hadden ingenomen, waren er geen bommen meer gevallen. Al waren er nog wel enkele explosies geweest, acties van de NKVD – de geheime dienst van de Sovjet-Unie – dacht moeder. Toch was de dikke rook, die wekenlang boven de stad had gehangen, langzaam verdwenen. Nu was pas echt goed zichtbaar wat het bombardement met de eens zo prachtige stad had gedaan. De dreiging van de bombardementen, was vervangen door een nieuwe, misschien nog wel angstaanjagendere dreiging; de Duitse soldaten die in grote getalen door de straten marcheerden. Hun ritmische, harde voetstappen verdreven de ijzige stilte. Met hun vuisten bonkten ze soms zo hard op deuren, dat die bijna uit hun scharnieren vlogen. Mensen werden ruw uit hun huizen getrokken, soms kregen ze de tijd om hun schoenen aan te trekken, vaak ook niet. Nadya had klasgenootjes zien langslopen, kinderen met wie ze een paar weken geleden nog spelletjes had gespeeld op het plein. Kinderen die ze waarschijnlijk nooit meer zou zien. Voorzichtig had ze aan moeder gevraagd waar ze heen gingen, die had haar met een droevige blik zwijgend aan gekeken. Er waren tranen in Nadya’s ogen gesprongen, omdat haar moeders stilzwijgen haar vermoeden had bevestig. Al haar vriendjes en vriendinnetjes die een ster droegen was ze kwijt, op dezelfde manier als ze haar vader kwijt was; voor altijd.

Plots was moeder overeind geschoten, haar blik had zo hard en vastberaden gestaan dat Nadya niet had durven protesteren. Nu wou ze dat ze dat gedaan had. Dat ze moeder had gesmeekt bij haar te blijven of haar me te nemen. Dan had ze hier nu misschien niet zo gezeten. Allen, in een gedoken, kijkend naar de weg waarover al honderden Joden naar hun dood waren geleid, want dat was wat de weg was. De weg die haar moederen gisteren ook had genomen, ze had een heldendaad willen verrichten maar zelf een enorme draak als zij was niet opgewassen tegen een leger van harteloze soldaten, want dat was wat ze waren; harteloos. Een andere conclusie kon Nadya niet trekken. Hoe vaak had ze hen wel niet genadeloos op iemand in zien slaan, tot diegene roerloos bleef liggen in een grote plasbloed? Er hadden tranen over haar gezicht gelopen, terwijl ze toe had gekeken hoe een jongetje dat bij haar op ballet had gezeten, in elkaar geslagen werd. Machteloos had ze staan kijken, vanachter de muur waar ze nu tegen aan zat. Het at haar van binnen op, dat ze hem niet te hulp was geschoten maar ze wist dat ze niks had kunnen doen om hem te helpen. Net als haar moeder niets had kunnen te doen om de duizenden Joden te helpen. Weer dacht ze aan de ijzingwekkende brul die ze gisteravond had gehoord, ze had direct geweten wat het was of beter gezegd wie het was. En ze had direct geweten, dat ze ook haar moeder nooit meer terug zou zien.

Donkere wolken hadden zich boven haar samengepakt, zonder dat ze het door had gehad. Dat de wind was aangetrokken had ze evenmin door gehad. Pas op het moment dat de hemel openbrak en de regendruppels, zich met haar tranen vermengende realiseerde ze zich wat er was gebeurd. Te laat, veel te laat. Er had zich een storm boven haar hoofd gevormd. Haar kleren waren in rook opgegaan en de grond onder haar was bevroren. Hoelang zat ze al zo? Hoelang hadden haar gedachten en haar emoties haar temperatuur al beheerst. Tevergeefs deed ze een poging vat te krijgen op haar lichaamstemperatuur, maar het was alsof die een eigen leven was gaan leiden. Haar temperatuur schoot omhoog, deed het ijs verdampen. Een minuut later verscheen de dikke laag weer onder haar, als haar temperatuur tot diep onder het vriespunt was gedaald. Boven het geraas van de wind uit, kon ze voetstappen horen. Ritmisch en zwaar.

Nadya zag ze pas op het moment dat ze vlak voor haar stonden, nog geen zes meter van haar verwijderd. Een rilling ging door haar lichaam, hun uniformen waren onmiskenbaar, ze waren Duits. Op hun gezichten stond een uitdrukking die Nadya niet helemaal begreep. Angst, afkeer, leedvermaak? “Aufstehen!” bulderde de grootste van de mannen, hij had een ander embleem op zijn pet dan de rest. Nadya krabbelde overeind, beschaamd voor het feit dat ze naakt tegenover deze mannen stond. Bang voor wat ze met haar zouden doen. Toch hief ze haar hoofd, keek ze de man met haar ijzige, blauwe ogen recht aan. ‘Geen angst tonen’, sprak ze zichzelf streng toe, maar ze kon er niets aan doen dat haar kin trilde. “Hände in die Luft und drehen sich langsam um!” beval hij haar, de loop van zijn geweer op haar gericht. Onbeweeglijk bleef ze hem aankijken. In het gebroken Russisch herhaalde hij zijn eerdere woorden, maar nog altijd verroerde ze zich niet. Haar kleine handjes, die zwart aren van het vuil, had ze tot vuisten gebald. De man deed een stap naar voren. Nadya wist niet of ze het zelf deed of dat het de angst waas, maar ineens werd haar lichaam omhuld door vlammen. Als lange klauwen grepen ze naar de kleren van de man, slokten hem op. Zwijn geschreeuw deed haar verstijven, maar de vlammen verdwenen niet. Niet om haar lichaam en niet om de zijne. De andere soldaten deden een poging om het vuur dat de man verslond te doven, maar niets leek te werken. Hongerig bleven ze aan zijn huid likken, zelfs toen hij onbeweeglijk en onherkenbaar voor haar voeten op de grond lag. De geur van verbrand vlees, deed haar maag omdraaien. Het was maar goed, dat het al weer een paar dagen geleden was dat ze voor het laatst wat gegeten had. Door de vlammen heen zag ze hoe de overgebleven mannen hun vingers op de trekkers van hun geweren legden. Was dit het einde? Hoeveel kogels zouden er nodig zijn een semi-onsterfelijk hard tot stilstand te brengen? Nadya sloot haar ogen, zich klaar makend voor het onvermijdbare. Misschien was het wel niet zo erg sterven. Wat was er nog voor haar in deze wereld? Haar vader was dood, haar moeder was dood. De stad waarvan ze ooit zo gehouden had, was omgetoverd tot de hel op aarde en ze kon niets doen om dat te veranderen. Wat moest ze, als kind van elf, alleen in een stad die voor niemand veilig was? Een doffe knal, werd bijna direct gevolgd door een onbeschrijfelijke pijn in haar schouder. De vlammen rond haar dunne kinderlichaam verdwenen. Haar ogen vlogen open en vulden zich met tranen. Krampachtig drukte ze haar hand tegen de wond, bloed sijpelden tussen haar vingers door. “Du hatte es kommen Hexe.” siste de soldaat, die dichter naar haar toe was gelopen. Nadya kantelde haar hoofd iets, zodat ze door haar tranen heen naar zijn gezicht kon kijken. De harde trekken en de koele blik in zijn ogen, deden een rilling door haar lichaam trekken. Roerloos keek ze toe hoe hij zijn geweer hief en het gevest hard tegen haar hoofd neer liet komen. Slapt zakte ze op de grond in elkaar, naast de smeulende restanten van de soldaat die een ander symbool op zijn pet had gehad.